In deze tweedelige serie nemen we je in vogelvlucht mee door de geschiedenis van gereedschap. Van de prehistorie naar de huidige tijd, van steen tot accu. Natuurlijk is er veel meer te vertellen over elk gereedschap en is een bepaalde periode vanzelfsprekend op te splitsen in kleinere brokken. Maar om het geheel leesbaar te houden en geen kroniek te schrijven, hebben we ons beperkt tot de kern en de meest opzienbarende ontwikkelingen.
Prehistorisch Gereedschap
Gereedschap bestaat al miljoenen jaren en wordt behalve door de mens ook gebuikt door diverse andere diersoorten. Zo gebruiken bepaalde primaten gereedschap om harde noten te kraken en zijn er apen waargenomen die takjes gebruiken om viezigheid onder de nagels vandaan te halen of om de oren schoon te maken. Ook zijn er vogels (kraaien en papegaaiachtigen) die gebruik maken van geïmproviseerd gereedschap. Bijvoorbeeld takjes om insecten uit holtes in bomen te halen. Het is dan ook niet verwonderlijk, dat het slimste dier (op papier althans) ter wereld zich het leven ook vergemakkelijkt met gereedschap.
Voor zover bekend gebruikt de mens al gereedschappen sinds de Steentijd. Er zijn aanwijzingen dat mensachtigen al zo’n 3,5 miljoen jaar gebruik maken van gereedschap. Dit is gebaseerd op archeologische vondsten. Deze voorouders van de moderne mens gebruikten voornamelijk voorwerpen die in de natuur werden gevonden, zonder deze te bewerken voor specifieke doeleinden. Het gebruik van zelf gemaakte gereedschappen voor specifieke doelen begon zo’n 2,5 miljoen jaar geleden. Vanaf deze periode werden stenen bewerkt om bijvoorbeeld als pijlpunt of handbijl te dienen. Er zijn aanwijzingen dat de vroege mens puntige stenen als boor gebruikte om gaten te maken in zachtere materialen en hiermee de boor hebben uitgevonden. Ook werd er steeds meer gebruik gemaakt van dierlijke botten en hout. De millennia hierop volgend is er sprake van weinig noemenswaardige innovatie en zien we vooral hele basale gereedschappen van steen, bot en hout. Deze gereedschappen werden met de tijd verfijnder, maar het gebruik en assortiment zou niet spectaculair wijzigen.
Geen Piramides Zonder Bronzen Gereedschap
Vanaf de Bronstijd gaan we gereedschap zien van metalen en dan vooral brons, zoals de oplettende lezer heeft kunnen opmaken uit de naam van deze periode. De Bronstijd is de periode van 3000 tot circa 800 voor Christus. Dit is de periode waarin de mens een grote ontwikkeling doormaakt. De piramides worden gebouwd en de eerste grote steden in het Midden-Oosten worden op de kaart gezet. Brons werd behalve voor wapens, ook gebruikt voor messen, beitels en bijlen. Het zou waarschijnlijk onmogelijk zijn geweest de kolossale bouwwerken als de piramides en tempels te bouwen of steden als Alexandrië of Thebe op te trekken uit de woestijn zonder de ontwikkeling van bronzen gereedschappen. De Egyptenaren zijn ook verantwoordelijk voor het uitvinden van de gatzaag in de vroege Bronstijd, zo'n 3000 voor Christus. Het grote verschil met de gereedschappen uit de Prehistorie is dat gereedschap uit de Bronstijd werd gemaakt met de intentie het gereedschap langer te gebruiken. Waar een stenen handbijl met enige regelmaat vervangen moest worden doordat deze brak, werd gereedschap van brons gemaakt om lang mee te gaan. Gereedschap begint vanaf dit moment meer de karakteristieken te ontwikkelen zoals wij die gewend zijn van modern gereedschap. Robuust en gemaakt om te overleven. Aan het eind van de Bronstijd begint ijzer aan een opmars. IJzer is veel sterker dan brons en hierdoor meer geschikt voor de fabricage van gereedschap.
Bakermat Modern Gereedschap
De IJzertijd (1100-800 voor Christus tot 0) kan worden gezien als bakermat van modern gereedschap. Vanaf deze periode werd ijzer de grondstof waarmee gereedschap werd geproduceerd. IJzer is sterk en bovendien gemakkelijk te bewerken waardoor de productie van simpel gereedschap aanzienlijk werd verhoogd. IJzer (staal) kon op grote schaal gedolven worden, waardoor de prijs omlaag kon en de productie omhoog. In deze periode zien we het gebuikt van (ijzeren) handgereedschappen zoals tangen en hamers explosief stijgen. Maar ook werden er grotere tools ontwikkeld voor bijvoorbeeld landbewerking. Tijdens de Middeleeuwen (jaar 500 tot ongeveer 1500) werd landbouw verfijnder. Landbouw gereedschap als ploegen, zeisen en hooivorken werden op grote schaal ingezet om de steeds groter wordende gemeenschappen te voeden. De opkomst van de (hand)boor, de boor zoals wij die vandaag de dag kennen, was voor wat betreft handgereedschap één van de meest opmerkelijke ontwikkeling. De Middeleeuwen was echter de periode waarin de mens vooral erg verfijnd werd in het martelen en doden van vijanden, ketters en criminelen. De lijst met nieuw marteltuig en wapens uit deze periode is eindeloos en spijtig genoeg langer dan de lijst met innovatieve gereedschappen. De volgende grote verschuiving zal plaats vinden tijdens de industriële revolutie.
Gereedschap Revolutie
De industriële revolutie begint rond 1750 in Engeland. Deze periode kenmerkt zich door de overgang van handmatig vervaardigde goederen naar machinaal vervaardigde goederen. Het is de periode waarin de fabriek en gestandaardiseerde productie zoals wij die nu nog kennen, werd geboren. Naast de grote maatschappelijke impact die deze verschuiving te weeg bracht, had deze revolutie grote invloed op de wijze waarop men dacht over werk. Het moest en kon gemakkelijker, met minder mankracht gebaseerd op techniek. Man- en dierpower werd vervangen door waterkracht, stoom (ook water natuurlijk, maar in een andere fase) en later elektriciteit, eind 19e eeuw. Goed gereedschap werd steeds belangrijker, niet alleen ten behoeve van de productie, maar ook om de steeds grotere en complexere machines te onderhouden. Het was de periode van de stoommachine, de naaimachine, verbrandingsmotor, confectie kleding, de gloeilamp en de generator. Elektriciteit bleek de meest efficiënte wijze om power bij de fabrieken en mensen in huis te krijgen, waardoor stoom spoedig na de uitrol van het elektriciteitsnetwerk volledig van het toneel zou verdwijnen. Alles moest efficiënter en de tijd was rijp voor gereedschap op elektriciteit.
In deel 2 vervolgen we onze reis door de geschiedenis van gereedschap en komt de ontwikkeling van elektrisch gereedschap aan bod. De eerste elektrische zaag van DeWALT wordt besproken en je ontdekt welk merk als eerste naar de maan ging met een draadloze klopboormachine!
0 reacties